Mumonkan, Kapısı Olmayan Geçit
Vak'a 2: Hyakujo'nun Tilkisi
Hyakujo Zen dersi verirken, yaşlı bir
adam keşişlerle beraber onu dinlermiş, onlar çıkınca o da çıkarmış. Ama bir gün
beklemiş, ve Hyakujo ona sormuş, "Sen nesin?"
Yaşlı adam cevap vermiş, "Haklısın, ben bir insan değilim,
ama çok çok eskiden, Kashapa Buda (Yedi Buda'dan altıncısı) bu dünyadayken, bu
dağ bölgesinin baş keşişi bendim. Bir keresinde keşişlerden biri,
aydınlanmış birinin tekrar sebep-sonuç (karma) döngüsüne düşüp düşemeyeceğini
sordu, ben de düşemez dedim. Bunun akabinde dünyaya 500 kere tilki olarak geldim ve hala bir tilkiyim. Beni Zen sözlerinle bu durumdan kurtarman için
yalvarıyorum."
Sonra Hyakujo'ya sordu, "Aydınlanmış biri de sebep-sonuç yasasına
tabi midir?". Hyakujo cevap verdi, "Sebep-sonuç yasasına tabi olmayan
varlık yoktur."
Hyakujo'nun sözleriyle yaşlı adam aydınlandı, eğilerek selam
verdi ve şöyle dedi, "Artık tilki olarak tekrar doğmaktan kurtuldum, ve
vücudum dağın diğer tarafında bulunacak. Beni ölü bir keşiş olarak gömer
misin?"
Ertesi gün Zen hizmetinden sonra Hyakujo tokmağı vurdu ve keşişlere
öğlen yemeğinden sonra ölü bir keşiş için cenaze töreni yapılacağını söyledi. Keşişler
"hasta yada ölen olmadı" diye merak ettiler. "Roşi ne demek
istiyor?". Yemekten sonra Hyakujo onları dağın diğer tarafındaki bir taşın
dibine götürdü, ve ölü tilkiyi asasıyla dürttü, törenle yakılmasını
sağladı.
Akşam Hyakujo keşişlere bir konuşma yaptı ve onlara sebep-sonuç yasasıyla ilgili bu hikayeyi anlattı. Obaku bu hikayeyi dinledikten sonra
Hyakujo'ya sordu, "Dediniz ki uzun zaman önce
bir Zen ustası yanlış bir cevap verdiği için dünyaya 500 kere tilki olarak
geldi. Peki hiç yanlış cevap vermeden yaşamış olsa ne olurdu?" Hyakujo cevap verdi, "Yanıma gel, sana cevap
vereceğim!". Bunun üzerine Obaku Hyakujo'nun yanına gitti --ve yüzüne bir
tokat yapıştırdı. Hyakujo ellerini çırpıp gülerken, şöyle dedi, "Ben
sadece barbarların tuhaf sakalları olur sanırdım, ama senin de tuhaf bir sakalın varmış!"
Mumon'un Yorumu:
"Aydınlanmış olan sebep-sonuç yasası'na tabi
değildir." Bu cevap bir keşişi nasıl tilkiye çevirir? "Aydınlanmış olanlar bile sebep-sonuç yasasından kurtulmuş değil." Peki bu cevap onu nasıl tilki olarak yaşamaktan kurtardı? Eğer bunun derinliği görebilecek bir gözün varsa, o keşişin zevkle 500 mutlu tilki hayatı yaşadığını görürsün.
Mumon'un Şiiri
Sebep-sonuç yasasına tabi olmak ve olmamak
Bunlar bir sikkenin iki yüzü.
Sebep-sonuç yasasına tabi olmamak ve olmak
İkisi de hatalı.
